مالیات یک هزینه مالی اجباری یا نوعی خراج است که توسط یک سازمان دولتی به منظور تأمین هزینه‌های مختلف عمومی یا هزینه‌های دولت، به مالیات دهنده (یک شخص حقیقی یا شخص حقوقی) تحمیل می‌شود. عدم موفقیت در پرداخت، فرار یا مقاومت در برابر پرداخت مالیات، می‌تواند طبق قانون مجازات در پی داشته باشد. مالیات‌ها از مالیات‌های مستقیم یا غیرمستقیم تشکیل شده‌اند و ممکن است به صورت پول یا معادل کار آن پرداخت شود. اولین مالیات شناخته شده در حدود سال‌های ۳۰۰۰ تا ۲۸۰۰ قبل از میلاد در مصر باستان اخذ گردید. بیشتر کشورها برای تأمین مالی نیازهای عمومی، مشترک یا توافق شده ملی و کارکردهای دولت، دارای سیستم مالیاتی هستند. برخی کشورها سیستمی با نرخ ثابت مالیات بردرآمد دارند اما بیشتر کشورها سیستم مالیاتی پلکانی با درآمد دارند. اغلب کشورها بر درآمدهای شخصی و همچنین درآمد شرکت‌ها مالیات وضع می‌کنند. علاوه بر این موارد معمولاً در اکثر کشورها مالیات بر دارایی، مالیات بر ارث، مالیات بر املاک، مالیات هدیه، مالیات فروش، مالیات بر درآمد یا تعرفه نیز دریافت می‌شود. از نظر اقتصادی، مالیات ثروت را از خانوارها یا کسب و کارها به دولت منتقل می‌کند. این کار هم می‌تواند موجب رشد اقتصادی و رفاه اقتصادی و هم کاهش آن شود. در نتیجه، مالیات موضوعی بسیار مورد بحث است.
اهداف تنظیم مالیات
اهداف دولت از تنظیم مالیات افزایش درآمد برای تأمین بودجه دولت یا تغییر قیمت برای تأثیر بر تقاضا است. دولت‌ها و اجماع‌های مشابه آنها در طول تاریخ برای اجرای کارهای بسیاری از پول مالیات استفاده کردند. برخی از این موارد شامل مخارج زیرساخت‌های اقتصادی (راه‌ها، حمل و نقل عمومی، سرویس‌های بهداشتی، سیستم‌های حقوقی، امنیت عمومی، آموزش، سیستم‌های سلامت)، نظامی، تحقیقات علمی، فرهنگ و هنر، کارهای عمومی، توزیع، جمع‌آوری داده‌ها، بیمه عمومی و عملکرد خود دولت می‌شود. توانایی دولت برای افزایش مالیات را ظرفیت مالی(Fiscal capacity) گویند.
وقتی مخارج از درآمد مالیاتی فراتر رود(G>T)، دولت با کمبود بودجه مواجه می‌شود (دولت مقرض). بخشی از مالیات ممکن است برای تسویه بدهی‌های گذشته استفاده شود. دولت‌ها همچنین برای تأمین رفاه و خدمات عمومی از مالیات استفاده می‌کنند. این خدمات می‌تواند شامل سیستم‌های آموزشی، حقوق بازنشستگی برای سالمندان، بیمه بیکاری و حمل و نقل عمومی باشد. سیستم‌های مدیریت انرژی، آب و فاضلاب نیز زیر مجموعه خدمات عمومی هستند.مطابق طرفداران نظریه چارتری ایجاد پول، مالیات برای درآمد دولت لازم نیست، مادامی که دولت مورد نظر بتواند پول فیات (بدون پشتوانه) را انتشار دهد. مطابق این دیدگاه، هدف از مالیات حفظ ثبات ارز، بیان سیاست‌های عمومی در رابطه با توزیع ثروت، یارانه دادن به برخی صنایع یا گروه‌های جمعیتی و جدا کردن هزینه‌های مزایای خاص مانند بزرگراه‌ها یا امنیت اجتماعی است.
انواع مالیات
مالیات در ایران مثل کشورهای دیگر جهان انواع مختلفی دارد و به دسته های مختلفی تقسیم می شود. در این مطلب انواع مالیات در ایران را معرفی می کنیم و به طور ویژه به مالیات بر دارایی می پردازیم.
مالیات و انواع آن در ایران به دو دسته کلی تقسیم می شوند. هر کدام از این دو دسته مالیات در ایران زیر مجموعه های خود را دارند.:
1)مالیات های مستقیم
2)مالیات های غیر مستقیم
در بحث مالیات بر دارایی، مبنای محاسبه مالیات، ثروتی است که مودی دارای آن است. اما در انواع مالیات بر درآمد، مبنای محاسبه مالیات، درآمد یک فرد یا شرکت است. همه این موارد با عنوان مالیات های مستقیم شناخته می شوند. در ادامه موارد انواع مالیات بر دارایی را بررسی می کنیم.
مالیات بر دارایی
دارایی همه حقوقی است که یک شخص حقیقی یا حقوقی نسبت به اشیا، اموال، املاک و غیره دارد و به او اجازه تصرف مالکانه در این موارد را می دهد. مالیات بر دارایی خود به دو دسته تقسیم می شود:
مالیات بر ارث
به تمام اموال منقول و غیرمنقول متوفی تعلق می‌گیرد. بر این اساس اگر ورثه بخواهند که ماترک به جا مانده از متوفی را میان خود تقسیم کنند، ابتدا باید مالیات آنها را بپردازند. اما دولت چگونه مالیات بر ارث را از وراث دریافت می‌کند؟ دولت برای دریافت مالیات از مودیان مالیاتی از اظهارنامه‌ها بهره می‌گیرد. حال این اظهارنامه می‌تواند نظیر اظهارنامه ارزش افزوده برای دریافت مالیات غیرمستقیم مورد استفاده قرار بگیرد و یا برای محاسبه مالیات بر ارث از ورثه دریافت شود. لازم به ذکر است اظهارنامه ماترک متوفی باید تا یکسال پس از فوت او، توسط وراث تهیه و به اداره مالیاتی مربوطه تحویل داده شود. در صورتی که وراث، این اظهارنامه را در زمان تعیین شده به شعبه مالیاتی تسلیم کنند، هزینه‌های کفن و دفن و دیون متوفی از ارث، کسر شده و باقی اموال پس از دریافت مالیات بر ارث، بین وراث تقسیم می‌شوند. در غیر این صورت، پس از اتمام این زمان، به هنگام انتقال اموال به وراث، مالیات بدون کسر هزینه‌های کفن و دفن و غیره از آنها دریافت خواهد شد.
قانون جدید و قدیم مالیات بر ارث
بدیهی است که قانون مالیات بر ارث با قوانینی که بر اساس آنها، مالیات شرکت ها محاسبه می‌شود، تفاوت دارد. اما جالب است بدانید این قانون حتی در خصوص نحوه محاسبه مالیات بر ارث ماترک متوفیان قبل از سال 95 و بعد از آن نیز متفاوت است. به عبارت دیگر قانون جدید مالیات بر ارث، در خصوص اموال کسانی که بعد از تاریخ یکم فرودین ماه 1395 فوت شده‌اند، اعمال می‌گردد. این قانون نسبت به قانون قدیم، اصلاحاتی داشته است که جزئیات آن در تاریخ 31 تیر ماه سال 1394 به تصویب رسیده است.
مالیات حق تمبر
تمبر وسیله‌ای است که برای اعتبار بخشیدن و به رسمیت شناختن بر روی اسناد و اوراق بهادار چسبانده می‌شود. مالیات حق تمبر یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است و کسانی که متقاضی دریافت بعضی اسناد، اوراق و مدارک هستند موظفند این مالیات را به وسیله الصاق و ابطال تمبر بر روی اسناد پرداخت کنند. عدم پرداخت مالیات حق تمبر منجر به جریمه می‌شود .تمبر وسیله‌ای است که برای اعتبار بخشیدن و به رسمیت شناختن بر روی اسناد و اوراق بهادار چسبانده می‌شود. مالیات حق تمبر یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است و کسانی که متقاضی دریافت بعضی اسناد، اوراق و مدارک هستند موظفند این مالیات را به وسیله الصاق و ابطال تمبر بر روی اسناد پرداخت کنند. عدم پرداخت مالیات حق تمبر منجر به جریمه می‌شود.در قانون مالیات‌های مستقیم، از ماده 44 تا ماده 51 به موضوع مالیات بر حق تمبر اختصاص یافته‌است و هر ماده میزان مالیات تعدادی از انواع اسناد و مدارک را مشخص می‌کند.