وبلاگ

تعریف مفهوم مطبوعات از دیدگاه علم حقوق

مطبوعات، شاید بانفوذترین وسیله انتقال ارزش ها و نظریات و عقاید و اخبار باشند. هم ارزان اند و هم دست کم در شهرها قابل دسترس هستند. می دانیم در دنیای امروز، رسانه ها مهم ترین وسایل ارتباط جمعی به شمار می روندو مطبوعات، یکی از رسانه های ارتباط جمعی است که افراد روزانه با آن روبه‌رو هستند.بنابراین هر کس درکی از این مفهوم دارد. در این مقاله به بررسی مفهوم مطبوعات از منظر حقوقی و نقش آن ها در زندگی بشر می‌پردازیم.امید است باپرداختن به مفهوم مطبوعات از دیدگاه حقوقی، شما را به تعریف دقیق تری برسانیم.

از نظر تاریخی در بین قوانین مطبوعاتی که تاکنون در کشور ما تصویب شده است،‌ نخستین قانون که تعریفی از «مطبوعات» ارائه می‌دهد، لایحه قانونی مطبوعات مصوب 15/11/1331 بوده و قوانین پیش از آن در این زمینه تعریف خاصی ارائه نداده‌اند و «مطبوعات» را به معنای عام آن،‌ یعنی تمام موارد چاپی نظیر کتاب و آگهی‌های تبلیغاتی (اعلانات)، بکار برده‌اند. این تعریف با اندک تغییراتی تا سال 1364 که قانون مطبوعات فعلی به تصویب رسید، پا بر جا بود. اما به موجب ماده یک قانون مذکور «مطبوعات در این قانون عبارتند از نشریاتی که به طور منظم با نام ثابت و تاریخ و شماره ردیف در زمینه‌های گوناگون خبری، انتقادی اجتماعی، سیاسی، ‌اقتصادی، کشاورزی، فرهنگی، ‌دینی، علمی، فنی نظامی، هنری و ورزشی و نظایر این‌ها منتشر می‌شوند».

تاثیر مطبوعات در توسعه سیاسی جامعه

جامعه ی رسانه ای و وسایل ارتباط جمعی به ویژه مطبوعات و روزنامه ها ، چه در ایران و چه در دیگر كشورهای جهان، عامل تعیین كننده ای در پیدایش و گسترش بحران های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و نیز كنترل و مدیریت این بحران ها هستند.

رسانه ها به ویژه مطبوعات و روزنامه ها، كاربردشان به رعایت اصول اخلاقی و حرفه یی است كه پایبندی به آنها، به ویژه در دوره ی بحرانی اهمیت دارد. رعایت این اصول، تلاش برای انعكاس «واقعیت»، تشویق به مشاركت فعال و حداكثری مردم از جمله گروه های مرجع (دانشگاهیان، روشنفكران، روحانیان و به طور كلی قشر تحصیل كرده) در امور سیاسی، امیدوار كردن مردم به اثر گذار بودن میزان مشاركت و آرایشان، اطلاع رسانی در راستای برگزاری انتخابات سالم، آزاد و قانونمند، كمك به نامزدها برای ارایه برنامه و نیز ایجاد رقابت میان آن ها، كوشش برای ایجاد وفاق و تساهل میان مقام ها، احزاب و گروه های سیاسی و كمك به توسعه ی سیاسی كشور از مهم ترین مسوولیت ها و وظایف رسانه ها و روزنامه ها است.

نقش مطبوعات در توسعه فرهنگی جامعه

مقام معظم رهبری نیز با اشاره به حساسیت خاص نقش مطبوعات در جامعه می فرماید:

«مهم ترین وظیفه مطبوعات در نظام اسلامی، نقش فرهنگی آنان در معرفی و دفاع از ارزش ها و آرمان های مورد قبول این امت انقلابی و بالا بردن سطح آگاهی و معرفت آنان است».

 امروزه جامعه ای توسعه یافته تلقی می شود که بتواند در کنار شاخص های اقتصادی مانند درآمد سرانه ، توزیع ناخالص ملی و نرخ مرگ و میر بر معیار آموزش و اطلاعات و در حقیقت عنصر دانایی اجتماعی تاکید کند . در چنین جامعه ای ، مطبوعات با تولید و توزیع مطلوب اطلاعات ، نقش زیادی در بالا بردن آگاهی های گوناگون و ضروری به عهده می گیرند و جامعه را در نیل به تعالی و ترقی همه جانبه یاری می کنند . مطبوعات در زمینه توسعه فرهنگی می توانند عامل آمیختگی ، توازن و پیوند دادن به باورهای اصیل اعتقادی و سنتهای بارور جامعه باشند و باعث پویایی افکار شوند . کارکرد رسانه ها در عصر ارتباطات ، بی شک در همه عرصه ها انکارناپذیر است .جراید بخصوص روزنامه ها سودمندترین ، فراوان ترین و ارزان ترین وسیله برای بالا بردن سطح آگاهی افراد جامعه و مبارزه با جهل و بی خبری به شمار می آیند. واقعیت این است که توسعه اقتصادی و فرهنگی به آموزش و آگاه سازی و آماده کردن افکار عمومی برای بهره برداری از امکانات مادی و معنوی نیاز دارد . در این میان نقش مطبوعات به عنوان یکی از پارامترهای مهم توسعه فرهنگی آشکار می شود . مطبوعات به عنوان رکن چهارم دموکراسی در یک جامعه دموکراتیک با کارکردهای خود (اطلاع رسانی ، آموزشی ، تفریحی و سرگرمی) به توسعه همه جانبه کمک می کند و توسعه کشور در یک رابطه دیالکتیکی به رشد و توسعه مطبوعات یاری می رساند . در ایران ، مطبوعات بویژه روزنامه ها به دلایل سابقه تاریخی ، میراث فرهنگی و نظامهای سیاسی متمرکز در طول تاریخ و ضعف نهادهای جامعه مدنی دارای مشکلات ساختاری متعددی بوده و دچار توسعه نیافتگی شده است . توسعه نیافتگی مطبوعات ایران ٬ هم درمحتوا ، هم در ساختار و هم نیروی انسانی به چشم می خورد . البته باید گفت تلاش و تکاپوی گسترده ای در فضای عمومی رسانه ای کشور آغاز شده است . اما به طور قطع بی توجهی به علل پیدایش و دوام نارسایی ها و ناپیوستگی های تاریخی رسانه ها موجب خواهد شد این توان بالقوه و زمینه فراهم آمده نیز بهره و نتیجه مطلوب را به دنبال نداشته باشد .

نقش مطبوعات در برخی از برهه های زمانی بیش از گذشته حیاتی و پررنگ می شود . یکی از این مواقع ، زمان جنگ است .در جنگهای معروفی همانند جنگ ویتنام ، جنگ ایران و عراق و… مطبوعات این کشورها نقشی کلیدی ایفا کردند . در آن زمان بود که تیترها و شعارهای حماسی روزنامه ها ، همانند نطق های روحیه بخش و حماسی سرداران جنگ ،مردم عامه را به خط مقدم جنگ می کشاندند . اما از تمام اینها که بگذریم ، در مواقعی هم دیده شده که مطبوعات و روزنامه ها یکباره در اعتراض به فرهنگ و مشی غلط در جامعه بپا خاسته واز مردم عامه انتقاد کرده اند . بارزترین مثال چنین رویکردی ، حرکت خبری روزنامه های امریکایی در اوایل قرن بیستم بود که با انتقادی بجا ، فرهنگ قومی و بی اصالتی امریکایی را بشدت زیر سوال بردند . در آن زمان علی رغم این که انتظار می رفت مردم عامه به این عمل اعتراض کنند ٬ولی انتقادها بسیار ناچیز بود . در نتیجه چنین عملی همه امریکایی ها با یک عزم ملی مثال زدنی سعی در ارتقاء فرهنگ خود کردند و موفق شدند در بسیاری از زمینه ها، حتی از کشورهای اروپایی هم پیشی بگیرند . بنابراین اگر حضور هماهنگ و یکپارچه مردم در صحنه های سیاسی و اجتماعی ، آشنایی با قانون و رعایت آن و داشتن تفکر علمی در جامعه را نشانه بالا بودن سطح فرهنگ عمومی و آگاهی ملی بدانیم ٬ آنگاه می توان گفت این دو با مطبوعات و کیفیت و تنوع آن ارتباط دارد.

نتیجه گیری

زمانی که نشریات به عنوان اولین رسانه ارتباط جمعی متولد شد ، خبری از اینترنت ، ماهواره و دیگر رسانه های ارتباط جمعی نبود ؛ اما امروز با وجود تمامی ابزارهای پیشرفته رسانه ای و ارتباط جمعی ، نشریات و روزنامه ها همچنان جایگاه خود را به عنوان یک رسانه تعیین کننده در جوامع امروزی حفظ کرده اند . شاید کمتر کسی فکر می کرد با وجود رسانه های مدرن امروزی با سرعت بالای اطلاع رسانی ، دیگر جایی برای نشریات باقی بماند ، اما رسانه های مکتوب هیچ گاه جایگاه خود را از دست ندا

بازگشت به لیست

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *